نگاهی به علل افزایش آسیب‌های اجتماعی میان نوجوانان
بـزهـکـاری پـدیده اجتماعی در سطح جهانی است که معمولاً برای جرایم نوجوانان زیر ‌18‌سال به کار برده می‌شود. بر اساس تعاریف موجود، گرچه جوامع گــونــاگـون بـر حـسـب وضـعـیـت اقـتـصـادی و اجتماعی خود با انواع متفاوتی از آن روبه رو هستند، در همه جوامع انسانی اصطلاح بزهکار درخصوص افرادی به کار برده می‌شود که اعمال خلاف قانون یا موازین مذهبی آن جامعه انجام می‌دهند.
گوناگون متفاوت است، فرد متخلف در یک جامعه ممکن اسـت در جـامعه دیگر از تخلف مبرا باشد. ‌آمارهای منتشره حاکی از رشد فزاینده پدیده بـزهـکـاری در جـامـعـه اسـت کـه کـارشـنـاسان اجـتـمـاعـی عوامل مختلفی همچون تضعیف مـنـاسـبـات گروهی، خانواده، ناهنجاری‌های اجتماعی، عوامل اقتصادی و سیاسی را در این رشد فزاینده دخیل می‌دانند. ‌بر اساس اطلاعات موجود اغلب افرادی که در سال‌های 1380 تا1383 ‌به زندان افتاده اند، در دامنه سنی ‌نوزده ‌تا ‌25‌سال بوده و افراد زیر هجده‌سال حدود پنج درصد از کل افراد ورودی به زندان‌ها را تشکیل می‌دهند. ‌بزهکاری یک پدیده بسیار پیچیده اجتماعی است که در محیط‌های اجتماعی مختلف به شکل‌های متفاوتی دیده می‌شود. ‌تعریف بزه و رفتار بزهکارانه در هر جامعه ای از قوانین حقوقی و هنجارهای اجتماعی آن جامعه مشخص می‌شود. ‌در تعریف رفتار بزهکارانه قرن‌هاست که رفـتـارهایی مانند دزدی، قتل، نزاع، تخریب، کلاهبرداری، تجاوز، غارت، وحشی گری و آتـش افروزی به عنوان رفتارهای بزهکارانه پذیرفته شده است. ‌امروزه بزه شناسی، دامنه مطالعه خود را به پدیده انحراف از هنجارهای اجتماعی گسترش داده است؛ بدین معنا که جوان منحرف ضمن این که از نظر قانونی مجرم نیست؛ اما مجری و مطیع قانون هم نیست. ‌پیچیدگی عوامل مؤثر در پـدیـده بـزهـکـاری سـبـب شـده است که هر گروه از محققان آن را از دیـدگـاهـی خـاص مـورد بررسی قرار دهند.روان شناسان و روان پـــزشــکـــان از دیـــدگــاه روانشناختی، حقوق دانان از نظر جرم شناسی و مسائل کیفری، پزشکان و زیست شناسان از نظر عوامل مؤثر زیستی و جامعه شناسان نــیـــز از دیـــد آســیـــب شـنــاســی اجتماعی این پدیده را بررسی می‌کـنـند. ‌افزایش مصادیق بــــــزهـــکــــــاری در جــــــوانــــــان از معضلات به نسبت پیچیده ای است که در جامعه فعلی ایران و به مراتب دردناک تر از گذشته خـــود را نــشـــان داده اســت و پیامدهای ناگوار آن قبل از هر چـیـــزی هــمــســـالان یـــک فـــرد بزهکار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ‌در زمینه مصادیق بزهکاری بر اساس گزارش‌های موجود در جامعه فعلی ایران نخستین جرم در میان پسران نوجوان بزهکار، سرقت است.
‌خرید و فروش موادمخدر میان جوانان پسر، دومین عمل بزهکارانه در حال رشد است که اثرات نامطلوبی بر روی همسالان داشته و روز به روز در حال افزایش و همچنین کاهش سن مجرمان است. ‌بر اساس اطلاعات و آمار منتشره از سوی برخی منابع آگاه سن اعتیاد در میان نوجوانان کشور به شدت کاهش یافته است . بزهکاری جوانان و نوجوانان در کشور بیشتر بازتاب مواضع اجتماعی فرد بزهکار از یکسو و تأثیر الگوهای منفی مورد مطلوب و اشاعه آن از سوی دیگر است که مبادرت به آن از سوی جـوانـان در قـالب خرده فرهنگ‌های خاص بزهکارانه و حمایت مستمر دیگر همسالان از آن جنبه الزام یافته می‌یابد. ‌یکی از کارشناسان آسیب‌های اجتماعی در این خصوص گفت: ناهنجاری‌های اجتماعی در دو سطح خرد و کلان بهتر قابل پیگیری و بررسی هستند. ‌دیانا کریمی‌افزود: در سطح کلان فرض بر این است که اختلالات ساختگی جامعه ایران در نتیجه بروز فرآیند نوسازی و حرکت به سوی سرمایه داری، واکنش‌های متفاوتی را در سطح کلان موجب شده و از این حیث باعث اختلال در کارکردهای اجتماعی جامعه شده است. ‌وی درباره سطح خرد این آسیب‌ها گفت: در سطح خرد عملکرد کارگزاران کشور، سیاست نهادها، تبدیل و انسجام داده‌های بیرونی و نحوه مقابله با بزهکاری حایز اهمیت بوده و به میزان کم و کیف و اشاعه بزهکاری بستگی دارد. ‌کریمی‌افزود: برخوردهای محدودکننده و تنبیهی با جوانان اثرات مخربی به همراه دارد و به لحاظ مقطعی در گرایش به بزهکاری و مخالفت با ممنوعیت‌های اعمال شده رسمی‌تأثیرگذار بوده است. ‌وی درخصوص شواهد تجربی در زمینه مقایسه شاخص‌های بزهکاری تصریح کرد: سرقت پول بیشترین بزهی است که جوانان نسبت به آن گرایش دارند . کریمی‌درخصوص سایر شاخص‌های بـزهـکـاری در جـوانـان اظـهارداشت: برخورد خشونت آمیز و محدودکننده والدین و غیبت پدر از خانه، اخراج از مدرسه و کلاس درس، آمــــوزش اعــمــــال خــــلافــکــــارانــــه دوســتـــان و همکلاسان، بی بندوباری در خانواده و محله، فقدان نظارت خانوادگی، نبود مکانیزم‌های تشویقی در خانواده، عدم تفاهم اولیای مدرسه و پایین بودن سطح زندگی والدین عوامل گرایش فـــوری و تــدریـجــی بــه بــزهـکــاری و اعـمــال خلافکارانه در جوانان است. ‌وی گفت: افزایش شمار جوانان جنایتکار و صف‌های طویلی که به طرز زجرآوری در انتظار ورود به سن هجده ‌سالگی هستند، قابل ذکر است. ‌کریمی‌ادامه داد: قابل توجه تر از همه اظهار گرایش به از خود بیگانگی جوانان با آداب مذهبی می‌باشد که زمینه ساز ارتکاب به جرم و مبادرت به بزهکاری در اشکال متعدد است. ‌وی یـادآور شـد: بـزهـکاری در اشکالی مـلـمـوس تـر بـه رفـتـارهایی چون مبادرت به تخریب، تصمیم آنی منجر به پشیمانی، رفتار ضد اجتماعی و هر گونه پرخاشگری و رسیدن به پول از راه‌های غیرقانونی اشاره دارد که پیامدهای زیانبار آن در صورت عدم مهار مؤثر از سوی کنترل کنندگان اجتماع به سرعت قابل تسری و اشاعه بوده است. ‌کریمی‌خاطر نشان کرد: گسترش آسیب‌های اجتماعی میان نوجوانان بدون شک هزینه‌های فراوان سیاسی، حقوقی و اجتماعی برای کشور به همراه دارد. ‌وی گفت: افزایش رو به رشد بزهکاری، نتیجه مستقیم زندگی در جامعه ای است که فاقد ارزش‌های ثابت تعریف شده برای جوانان می‌باشد. ‌کریمی‌اضافه کرد: رفتار بزهکارانه در گذر زمان به جرم تبدیل شده و مشکلات فراوانی برای نظام به وجود می‌آورد. ‌وی گفت: آموزش و فرهنگ سازی با همکاری همه مسئولان مختلف کشور باعث می‌شود که بزهکاری میان نوجوانان و جوانان نظارت شود و از رشد روزافزون آن در جامعه پیشگیری گردد. یکی از موضوعات دیگری که جامعه و نوجوانان وجوانان امروزی ما با آن دست به گریبان هستند، موضوع فرار ازخانه و خانواده اسـت.منصوره حمیدی، کارشناس مطالعات خانواده دراین باره گفت: خانه، مدرسه و جامعه سه عامل مهم در تربیت و فرار از خانه می‌باشند. وی ضمن تعریف فرار از خانه افزود: فرار عبارت از: میل رهایی از قید و بند خانواده. عدم اعتماد و افسردگی از خصوصیات افراد فراری است. از جمله علل فرار از خانه نوع روابط موجود در خانواده است. خشونت در خانواده به صورت خشونت‌های روحی، جسمی‌و زناشویی عامل بـسـیـــــار مـــهـــمی‌در فـــــرار بــــرخــــی دخــتــــران است.کارشناس مطالعات خانواده مرکز مشاوره پلیس تهران مهم ترین علل فرار کودکان و نوجوانان از خانه را عوامل روانی و اجتماعی دانـسـت و گفت: تبعیض میان فرزندان، به خصوص میان فرزندان دختر و پسر موجب دلسردی از زندگی می‌شود و عدم اعتماد به نفس و بدبینی به والدین را ایجادمی‌کند. عامل بعد محدودیت‌ها و آزادی‌های افراطی است که والدین برای فرزندان دختر خود قائل می‌شوند. به‌طوری که محدودیت بیش از حد موجب احساس نارضایتی، تنفر و سرخوردگی و آزادی زیاد باعث کاهش دامنه استقامت و تحمل در برابر کوچک ترین مخالفت والدین می‌گردد. ‌
آسیب‌های اجتماعی عصر جدید ‌
فضای مجازی تاثیر بسزایی برروی فرهنگ ملت‌ها می‌گذارد و می‌تواند باعث تغییر سبک و سیاق فرهنگی جامعه و سردرگمی‌هویت جوانان که عمدتا کاربران اینترنت را تشکیل می‌دهند شود . ‌
بهره گیری و استفاده از اینترنت و یا به عبارت دیگر فضای مجازی در جوامع در حال گسترش بوده و پیش بینی می‌گردد روز بروز بر وسعت و دامنه آن افزوده گردد گرچه این فن آوری دارای فوائد بسیاری است ولی در بطن خود نیز مضراتی داشته و کاربران که قسمت عمده آنرا جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند در صورتی که آموزش کافی ندیده و با آسیبهای آن آشنا نگردند از این امر زیان خواهند دید. ‌
یکی از موارد عمده استفاده از اینترنت < چت > می‌باشد چت به معنای گفتگوهای عامیانه می‌باشد گپ اینترنتی یکی از متداولترین موارد استفاده از اینترنت درجهان می‌باشد آمارها نشان می‌دهد که در حال حاضر حدود 70 درصد جوانان شهرهای بزرگ از چت برای پر کردن اوقات فراغت ، کامل کردن تمایلات قلبی ، نزدیک شدن به آرمان‌های نه چندان واقعی و جدا شدن از مسایل روزمره بهره می‌گیرند . ‌
تحقیقات نشان می‌دهد جوانان بدلیل جذب سریع و وابستگی به وسایل ارتباطی جدید در مقایسه با سایر اقشار جامعه وارد این دنیای مجازی می‌شوند و همین امر توجه مسئولان ، اندیشمندان را به خود جلب کرده است زیرا آنان نگرانند که با عدم بستر سازی صحیح از این ابزار ، جوانان که به عنوان قشر آسیب پذیر در معرض بسیاری از خطرات و آسیب‌ها قرار دارند بدلیل استفاده افراطی از مقوله چت ، با برخی خطرات جبران ناپذیر مواجه می‌شوند . ‌
از آنجا که فن آوری ارتباطات و اطلاعات تاثیر زیادی در جوامع گذاشته بعضی از زیرساختهای آن با وجود تاثیرگذاری مثبت می‌تواند به تغییر فرهنگی انسان بیانجامد . اینترنت تاثیر بسزایی برروی فرهنگ ملت‌ها می‌گذارد فضای مجازی از جمله کپ اینترنتی می‌تواند باعث تغییر سبک و سیاق فرهنگی جامعه گردد ارزشهای مرسوم فرهنگی را تغییر دهد و ارزشهای اخلاقی جامعه را متزلزل نماید و باعث سردرگمی‌هویت جوانان که عمدتا کاربران اینترنت را تشکیل می‌دهند گردد . ‌
اریکسون روانشناس معتقد است که نوجوانان در دوره بلوغ هویت شخصی خود از طریق کشف و جستجو بنا می‌کنند بلوغ مرحله ای است که نوجوانان بدنبال کشف ارزش‌ها و درونی کردن آن می‌باشند و اینترنت با حجم نامحدود اطلاعات و ابزارهای سریع ارتباطی ، نوجوانان را با ابزارهای دیگر ایجاد هویت از طریق جست و جو روبرو می‌کند بر اساس تحقیقی که با موضوع < نقش استفاده از چت در افسردگی و انزوای اجتماعی نوجوانان > انجام شده است نشان می‌دهد کسانی که نسبت به دیگران کمتر از چت استفاده می‌کردند ارتباط و صمیمیت بیشتری با مادر و دوستان خود داشتند ‌
چت و آسیب‌های زناشوئی : گفتگو و کپ اینترنتی در فضای مجازی با جنس مخالف محدود به یک گفتگوی ساده نمی‌گردد و طرفین تنها به تبادل نام اکتفا نمی‌کنند این افراد ارتباط عاطفی با دوست اینترنتی خود را عمیق تر کرده و همین مسئله جایگزین ابراز محبت و احساسات نسبت به همسرانشان در منزل می‌گردد این امر می‌تواند ارتباط عاطفی فی ما بین همسران را تضعیف نموده و در استحکام و بنیاد خانواده خلل ایجاد نماید . و حداقل اثرات آن این می‌باشد که صمیمیت را در زوجین کمتر نموده و مقدمات ارتباطات غیر عرفی را فراهم و تنش را در خانواده افزایش دهد . ‌
عدم استفاده بهینه از اوقات فراغت : ایرانی‌ها مانند بیشتر شرقی‌های دنیا جمع گرا می‌باشند و این جمع گرایی در همه ابعاد زندگی و از جمله در اوقات فراغت آنان نمود دارد و یکی از روشهای استفاده از اوقات فراغت رفتن به میهمانیهای خانوادگی یا تفریح کردن با خانواده است اما جوان‌های امروزی فردگراتر شده اند و شیوه‌های دیگری را برای گذراندن اوقات فراغت پیش روی خود می‌بینند در مواقعی که فرد بیشتر اوقات خود را در فضای مجازی صرف چت نماید در فرآیند جامعه پذیری وی اختلال ایجاد نموده و مهارتهای اجتماعی فرد در حد نیاز جامعه رشد نمی‌یابد . ‌
اعتیاد به چت اصطلاحی است که اخیرا درباره آن مطالب فراوانی به گوش می‌رسد افرادی که به چت وابسته شده اند بیشتر اوقات خویش را صرف کپ اینترنتی می‌نمایند و این امری است که در آن احساس اجبار و الزام روانی می‌نمایند بررسیها نشان می‌دهد که معتادان به اینترنت عمدتا مذکر ، درونگرا و افسرده اند و عمدتا سن آنان زیر 28 سال می‌باشد.